سرور فیزیکی (Dedicated / Physical Server) دستگاهی سخت‌افزاری است که به‌صورت فیزیکی منابعی مانند پردازنده، حافظه، دیسک و کارت شبکه را در اختیار سرویس‌ها و کلاینت‌ها قرار می‌دهد.
این سرورها معمولاً در مراکز داده (دِیتاسنتر) و داخل رک‌ها نگهداری می‌شوند و با محیط کنترل‌شده، سیستم‌های خنک‌کننده و امنیت فیزیکی همراه هستند.

• عملکرد پایدار و قابل پیش‌بینی به‌دلیل اختصاصی بودن منابع
• امنیت فیزیکی و سطح دسترسی سخت‌افزاری
• مناسب برای بارهای پردازشی سنگین و پایگاه‌داده‌های بزرگ

سرور مجازی یا Virtual Private Server (VPS) به بخشی از یک سرور فیزیکی گفته می‌شود که با کمک فناوری مجازی‌سازی (Hypervisor) از منابع فیزیکی جدا شده و به عنوان یک سرور مستقل عمل می‌کند.
هر VPS دارای سیستم‌عامل، پردازنده مجازی، حافظه و فضای ذخیره‌سازی خود است و می‌تواند نرم‌افزارها و سرویس‌ها را به‌صورت مستقل اجرا کند.

• پیاده‌سازی سریع و مقیاس‌پذیر
• هزینه کمتر نسبت به سرور اختصاصی
• مناسب برای سایت‌ها و اپلیکیشن‌های با بار متوسط

انتخاب بین سرور فیزیکی و سرور مجازی بستگی مستقیم به نیازهای کاری، بودجه، سطح مورد انتظار دسترس‌پذیری و پیچیدگی مدیریتی دارد. در ادامه تفاوت‌های کلیدی را بررسی می‌کنیم.

تفاوت از لحاظ کارایی

اگر بار کاری شما به پردازش سنگین، پایگاه‌داده‌های بزرگ یا کاربردهایی نیاز دارد که باید از تمام منابع سخت‌افزاری استفاده کنند، سرور فیزیکی معمولاً کارایی و پاسخ‌دهی بهتری ارائه می‌دهد.
ماشین‌های مجازی ممکن است هنگام اشتراک‌گذاری منابع (oversubscription) با افت عملکرد مواجه شوند.

تفاوت از لحاظ مدیریت

نگهداری و بازیابی سرور مجازی ساده‌تر و سریع‌تر است؛ بازیابی VMها با ابزارهای بکاپ و چند کلیک قابل انجام است. در مقابل، بازیابی یک سرور فیزیکی در صورتی که سخت‌افزار دچار مشکل شود ممکن است زمان‌بر باشد.
با این حال، مدیریت زیرساخت مجازی نیازمند دانش فنی و تجربه در زمینه مجازی‌سازی است.

تفاوت از لحاظ هزینه

هزینه راه‌اندازی و نگهداری سرور فیزیکی معمولاً بالاتر است (هزینه سخت‌افزار، برق، خنک‌سازی، نگهداری)، در حالی که مجازی‌سازی امکان بهینه‌سازی منابع و کاهش هزینه را فراهم می‌کند.
توجه داشته باشید هزینهٔ مجوزهای نرم‌افزاری و لایسنس‌های مجازی نیز می‌تواند قابل توجه باشد.

جمع‌بندی سریع

• سرور فیزیکی: عملکرد بالا، کنترل کامل و امنیت فیزیکی — مناسب برای بارهای سنگین.
• سرور مجازی: مقیاس‌پذیر، اقتصادی و سریع برای پیاده‌سازی — مناسب برای بارهای متوسط و پروژه‌های با بودجه محدود.
• ترکیبی: بسیاری از سازمان‌ها از ترکیب هر دو (Hybrid) برای متعادل‌سازی هزینه، عملکرد و دسترس‌پذیری استفاده می‌کنند.